KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

– „Rodzina 500+” w Unii Europejskiej

Program Rodzina 500+ jest zgodny z dotychczasową, unijną praktyką koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Pozwala ona ograniczyć przypadki nienależnego pobierania świadczeń przez osoby mieszkające za granicą.

Jeśli osoba składająca wniosek lub członek wskazanej we wniosku rodziny przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej – w państwie Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a wyjazd/pobyt ten nie ma charakteru turystycznego, leczniczego lub nie jest związany z podjęciem przez dziecko kształcenia poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, to gmina przekaże wniosek wraz z dokumentami właściwemu wojewodzie w celu jego rozpatrzenia i ustalenia, czy nie mają zastosowania unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Ma to na celu zapobieganie niedopuszczalnym sytuacjom pobierania przez tą samą osobę podobnych świadczeń w dwóch państwach UE/EOG jednocześnie.

Ogólne zasady

Ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci przewiduje, że świadczenie wychowawcze nie będzie przysługiwać, jeżeli rodzinie przysługuje za granicą świadczenie o podobnym charakterze, za wyjątkiem sytuacji, gdy przepisy o koordynacji systemu zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy przewidują inaczej. Rodzice składający wniosek o przyznanie świadczenia są zobowiązani do informowania o każdej zmianie mającej wpływ na prawo do tego świadczenia, w tym również o zmianie miejsca zamieszkania.

Działania te wynikają z zakazu kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym przewidzianych w przepisach unijnych. Zgodnie z ww. zasadą, wnioskodawca nie będzie mógł jednocześnie pobierać pełnej kwoty świadczeń w dwóch państwach członkowskich, jednak otrzyma najwyższą możliwą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z tych państw.

W przypadku, gdy osoba ubiega się o świadczenia o charakterze rodzinnym w państwie członkowskim UE, EOG lub Szwajcarii, instytucja właściwa w tym państwie zwraca się z zapytaniem dotyczącym m.in. pobierania polskich świadczeń do instytucji w Polsce. Taka sama procedura jest podejmowana przez polskie instytucje właściwe w sytuacji, gdy w Polsce został złożony wniosek, a członek rodziny przebywa lub pracuje w innym państwie UE. Informacje dotyczące pobierania świadczeń o charakterze rodzinnym w innym państwie wymieniane są pomiędzy instytucjami za pomocą standardowych dokumentów unijnych.

Zgodnie z przepisami unijnymi pierwszeństwo w wypłacie wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym także świadczenia wychowawczego, ma państwo, w którym wykonywana jest działalność zawodowa rodziców. W dalszej kolejności brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci.

Przykłady:

1. Jeżeli cała rodzina (rodzice wraz z dziećmi) przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium państwa członkowskiego UE, EOG lub Szwajcarii, wypłata wszystkich świadczeń rodzinnych (do takich zalicza się również świadczenie wychowawcze 500+) powinna odbywać się wyłącznie na podstawie ustawodawstwa danego kraju.
2. W przypadku, gdy obydwoje rodzice wykonują działalność zawodową poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium państwa członkowskiego UE, EOG lub Szwajcarii, a dzieci przebywają w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych, w tym świadczenia wychowawczego, ma ustawodawstwo kraju, w którym pracują rodzice. Polska, jako państwo właściwe w drugiej w kolejności – ze względu na zamieszkanie dzieci, może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny, w przypadku kiedy kwota świadczeń rodzinnych przyznanych za granicą będzie niższa od kwoty świadczeń należnych w Polsce, w taki sposób, aby rodzina otrzymała jedną najwyższą kwotę świadczeń przewidzianą przez poszczególne ustawodawstwa.
3. Jeżeli jeden rodzic pracuje za granicą, a drugi nie pracuje zawodowo i mieszka wraz z dziećmi  w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń rodzinnych ma ustawodawstwo zagraniczne. Polska, jako państwo drugie w kolejności, może jedynie wypłacić tzw. dodatek dyferencyjny.
4. W przypadku zatrudnienia rodziców w dwóch różnych państwach (np. ojciec pracuje za granicą, a matka w Polsce), brane jest pod uwagę miejsce zamieszkania dzieci. Jeśli dzieci przebywają w Polsce, pierwszeństwo do wypłaty wszystkich świadczeń rodzinnych – w tym świadczenia wychowawczego ma ustawodawstwo polskie.